‘Maatschappelijke impact is een steeds belangrijker aspect van corporate innovatie’
Horizons is een innovatienetwerk dat zich inzet voor een duurzame toekomst. In de serie ‘Duurzame Toekomst’ introduceren we de experts in ons netwerk. Wie zijn ze, wat doen ze en wat drijft ze?
Deel 2. De duurzame toekomst van Niek Karsmakers
Niek Karsmakers is medeoprichter van Aimforthemoon en expert op het gebied van corporate innovatie. Waar corporate innovatie eerder vooral gericht was op disruptieve technologieën, ziet hij de focus nu verschuiven naar duurzaamheid en maatschappelijke impact.
Noodzaak van verandering
Grote corporate bedrijven staan voor enorme uitdagingen. Enerzijds worden ze bedreigd door nieuwe spelers: startups en techbedrijven zijn beter in staat om nieuwe technologieën in te zetten en kunnen sneller inspelen op veranderende omstandigheden. Anderzijds hebben corporates in toenemende mate te maken met druk vanuit de maatschappij én van eigen werknemers om bij te dragen aan een betere wereld. De tijd van zo goedkoop mogelijk steeds meer produceren, zonder oog voor de maatschappelijke consequenties, loopt op zijn eind.
Niek Karsmakers had al vroeg door hoe belangrijk corporate innovatie is. Acht jaar geleden richtte hij samen met Jesse van der Meulen Aimforthemoon op, dat innovatietrajecten verzorgt bij grote bedrijven. “Het is extreem moeilijk om een corporate van binnenuit te veranderen,” legt hij uit. “Er is een reden dat het bedrijf op een bepaalde manier functioneert: het levert al lange tijd – doorgaans nog steeds – veel op. Bedrijven zijn volledig ingericht om hun huidige manier van werken te optimaliseren en kunnen dat maar moeilijk loslaten.” Toch is het nodig om te innoveren, zegt hij: om relevant te blijven, om aantrekkelijk te blijven als werkgever voor talentvol personeel, en om naast financiële winst ook een maatschappelijke bijdrage te kunnen leveren.
Drie horizonnen van innovatie
Volgens het Three Horizons Model van McKinsey kunnen bedrijven die willen innoveren zich op drie tijdshorizonnen richten. De eerste horizon is incrementele innovatie: het verbeteren van de bestaande manier van werken. Denk bijvoorbeeld aan een vleesfabrikant die overstapt op duurzame energie. De tweede horizon gaat over het introduceren van nieuwe producten en businessmodellen náást de bestaande manier van werken: de vleesfabrikant introduceert een lijn vegaburgers. De derde horizon gaat over disruptieve innovatie die de kern van de organisatie verandert. In het voorbeeld van de vleesfabrikant kan dat een overstap zijn naar kweekvlees.
Met Aimforthemoon richt Niek zich vooral op innovatie in horizon twee en drie. “Ik ben minder geïnteresseerd in verandering van de bestaande business, maar vooral in de creatie van nieuwe producten en businessmodellen,” vertelt hij. “Het is fantastisch om te zien wat een energie er loskomt als je iets nieuws ontwikkelt. Zo kun je een bedrijf laten ervaren welke mogelijkheden de toekomst biedt.”
Corporate ventures: beste van twee werelden
De aanpak van Aimforthemoon is ‘corporate venture building’. Daarbij wordt een bedrijf binnen of aan de rand van de corporate opgericht dat een nieuw product of businessmodel gaat ontwikkelen. Dat gebeurt met een multidisciplinair team met zowel mensen uit het bestaande bedrijf als experts van buitenaf. Een combinatie van innovatiemethodieken zoals lean startup, scrum en design thinking zorgt voor het snel scannen, testen, bouwen en schalen van innovaties.
Het mooie van corporate ventures is dat ondernemende, innovatieve mensen worden samengebracht met mensen met diepgaande kennis van de markt en een uitgebreid netwerk. De schaal en financiële armslag van grote bedrijven kunnen bovendien bijdragen aan snelle groei. “Zo heb je het beste van twee werelden,” zegt Niek.
Bekende voorbeelden van corporate venture zijn Niantic Labs, een inmiddels zelfstandig AR-platform voortgekomen uit een interne startup van Google, healthtechbedrijf Evidation Health dat is ontstaan uit een samenwerking van GE Ventures en Stanford Health Care, en autodeelbedrijf ShareNow (eerder Car2Go) dat is ontwikkeld door Daimlers innovatiecentrum Lab 1886. Aimforthemoon was betrokken bij Revolt, een startup voor laadpalen van elektrische auto’s voortgekomen uit transportbedrijf PON, en Seenons, een platform dat afvalstromen koppelt aan bedrijven die deze hergebruiken en dat is gelanceerd in samenwerking met afvalverwerker Renewi.
Van technologie als doel op zich naar maatschappelijke impact
Bij vrijwel alle projecten van Niek spelen duurzaamheid en maatschappelijke impact een grote rol. Dat is geen toeval. “In de eerste jaren stond corporate innovatie voor veel bedrijven gelijk aan digitalisering,” vertelt hij. “Inmiddels is de belangrijkste uitdaging: hoe zorgen we ervoor dat we kunnen bijdragen aan een betere wereld.”
Grote bedrijven hebben een enorme impact op het klimaat. Zo zijn in Nederland volgens Milieudefensie de dertig grootste bedrijven verantwoordelijk voor 40 procent van de CO2-uitstoot. Experts waarschuwen met alarmerende klimaatscenario’s – met name het laatste IPCC-rapport is wereldwijd een grote wake-up call. “Als je impact wil maken op het klimaat is het effectief om met corporates te werken,” zegt Niek. “Deze bedrijven snappen zelf ook wel dat ze zo niet kunnen doorgaan en zoeken naar oplossingen. Technologie en digitalisering zijn bij corporate innovatie niet langer een doel op zich, maar een middel voor een betere wereld.”
Het belang van een sterke overheid
Bedrijven hebben een grote verantwoordelijkheid als het gaat om duurzaamheid en maatschappelijke impact. Maar in de ideale duurzame wereld van Niek speelt ook de overheid een grote rol. “Het in het bedrijfsleven populaire idee dat de overheid bedrijven zo min mogelijk moet voorschrijven ondersteun ik niet,” zegt hij. “Ik ben voor een sterke, progressieve overheid die duurzame innovatie ondersteunt en bedrijven zeker ook beperkingen oplegt.”
“We kunnen niet op de oude voet verder en er zullen zeker bedrijven sneuvelen. Maar er komen nieuwe dingen voor in de plaats – denk aan kweekvlees, duurzame mobiliteit en innovatieve upcycling-technologieën. Dáár moet corporate innovatie over gaan.”
De overheid moet randvoorwaarden opstellen om de grenzen van de planeet en een sociaal vangnet veilig te stellen. Binnen deze randvoorwaarden kunnen ondernemers met creatieve, duurzame oplossingen komen. “Schaarste creëert innovatie, daarvan ben ik overtuigd,” zegt Niek. “We kunnen niet op de oude voet verder en er zullen zeker bedrijven sneuvelen. Maar er komen nieuwe dingen voor in de plaats – denk aan kweekvlees, duurzame mobiliteit en innovatieve upcycling-technologieën. Dáár moet corporate innovatie over gaan.”
Innovatie houdt nooit op
‘De business van business is business’, is een bekend gezegde – en daar is Niek het mee eens. “Bedrijven zijn geen idealistische instellingen. Corporate innovatie kan dan ook alléén slagen als er een goede business case is.” Gelukkig zijn er hiervoor voldoende mogelijkheden – zolang bedrijven maar in staat zijn voorbij hun huidige manier van werken te kijken en mensen in staat stellen om met creatieve ideeën aan de slag te gaan. Hier hoort een type leiderschap bij dat vernieuwing voor ogen heeft en zich tegelijkertijd dienstbaar opstelt.
“De business van business is business”
In de beginfase van corporate innovatie ziet Niek vaak veel weerstand binnen bedrijven. Er wordt sceptisch gereageerd op grootse dromen en vergaande plannen – ‘dat zal allemaal toch niet lukken’, is het idee. Als de eerste successen worden geboekt, verandert dat. Mensen worden enthousiast en raken geïnspireerd om zelf te innoveren. “Na een succesvol innovatietraject zien we vaak dat managers van andere afdelingen bij ons aankloppen,” zegt Niek. “Zo raakt continue ontwikkeling ingebed in de organisatie, wat bijdraagt aan structurele verandering. Dat is nodig, want corporate innovatie houdt nooit op.”
Niek Karsmakers
Innovatie en groei
Niek Karsmaker is de mede-oprichter van Aim for the Moon en de expert op het gebied van coporate innovatie. Ook stond Niek aan de basis van NLGroeit, een platform dat - in samenwerking met Ministerie van Economische Zaken - werkt aan het laten groeien van startende en MKB ondernemers.
