Wat schaft de toekomst
Eten in een volle, hete en slimme wereld.
Recent las ik het boek ‘Wat schaft de toekomst’ van de Amerikaanse journalist Amanda Little. De Engels titel van het boek is ‘The Fate of Food’.
‘Wat schaft de toekomst’ is de weerslag van een 5 jaar lange verkenning van het wereldwijde voedselsysteem door een oprecht geïnteresseerde en kritische journalist. Met de snelle groei van de wereldbevolking (van 7 naar meer dan 9 miljard in de komende decennia) is het overduidelijk dat het huidige voedselsysteem op kraken staat. Voeg daarbij de invloed van het veranderende klimaat en het probleem wordt alleen maar groter.
Bijvoorbeeld omdat regio’s die nu zijn ingericht op het verbouwen van bepaalde gewassen en rassen (neem als voorbeeld koffie of fruitsoorten) - beïnvloed door veranderend klimaat - ‘ineens’ niet meer de meest logische plek zijn voor die rassen. Little schrijft zelfs over de kans dat we in een koffie-crisis* terecht kunnen komen, door mislukte oogsten. (*Voor mij herkenbaar als het plot van mijn nog niet geschreven roman, maar dat terzijde)
Van Noorwegen naar Ethiopië
Amanda Little schrijft voor The New York Times, The New Yorker, Business Week, Washington Post en Rolling Stone en reist voor het boek van Ethiopië naar Sjanghai en van de Noorse Fjorden naar Wisconsin. Ze onderzoekt nieuwe technologieën die moeten bijdragen aan een duurzame voedselvoorziening voor 9 miljard aarde bewoners.
Ze ontdekt twee dominante gedachten bij het produceren van voeding. Enerzijds is er de industriële gedachte, waar we met groot en geautomatiseerd materieel en technologie het land bewerken en verbouwen en vee en vis kweken. Soms gepaard met de inzet van middelen waar - op zijn zachtst gezegd - niet iedereen het mee eens is, zoals het gebruik van genetisch gemodificeerde organismen (GGO’s). Het risico op uitputting van de aarde binnen deze aanpak is immers groot, laat staan de mogelijk bijkomende gezondheidsrisico’s.
Daar tegenover staat een gedachte dat we ‘de natuur meer het werk moeten laten doen’. De roep om circulaire en regeneratieve landbouw; een meer diverse inrichting van landbouwgronden (geen monocultuur), voedselbossen en bijvoorbeeld de route naar meer plantbased voedsel. Hier is het bezwaar dat deze weg onhaalbaar en onbetaalbaar is om de hele wereldbevolking te voeden.
De derde weg
De belangrijkste vondst die voor Little gedurende het boek steeds duidelijker wordt is wat ze ‘de derde weg’ noemt. Een genuanceerde synthese met het beste van beide werelden (technologie en traditie) is de enige mogelijkheid om de gigantische uitdaging het hoofd te bieden.
Martine Kamsma vat de spanning tussen de verschillende invalshoeken mooi samen in haar recensie in het NRC;
“Amanda Little schaamt zich, als ze in Afrika ziet dat haar ideeën over biotechnologie en genetische modificatie geen stand houden. In landen waar klimaatverandering, mislukte oogsten en honger er zó in hakken, heb je als westerling wel heel makkelijk praten als je waarschuwt voor monoculturen, onbekende risico’s van genetisch gemodificeerde gewassen of het imperialisme van landbouwmonopolisten als Monsanto. Je hoeft alleen maar te zien hoe het continent nu geteisterd wordt door de ergste sprinkhanenplaag sinds 1953 en je begrijpt wat ze bedoelt. Eerst eten, dan pas de vraag of het verantwoord is om gewassen zo te modificeren dat ze bestand zijn tegen onkruid, ziektes en plagen.”
In ‘Wat schaft de toekomst’ volgen we Little, die in een prettige stijl verkent, onderzoekt, afvraagt en het gesprek aangaat met spelers in de wereld van voeding. We maken een reis langs het grootschalige gebruik van GGOs in Afrika voor succesvollere maisplantages, langs plantaardige zalmkwekerijen, de toepassingen van CRISPR, de voedselverspillingsprogramma’s in Amerikaanse supermarkten, vertical farms, kweekvlees en plantaardige vleesalternatieven, precisielandbouw met robots, astronautenvoedsel, ontziltingsinstallaties en meer.
Het boek opent met het verhaal van een fruitkweker in Wisconsin die vertelt hoe zijn oogst van tientallen hectaren fruit mislukt omdat het in de nacht net een graad kouder wordt dan normaal. En hoe dit een desastreus effect heeft op de fruitoogst in de hele regio. En over de achterhoedegevechten van boeren die onorthodoxe manieren verzinnen om hun grond tegen de vorst te beschermen (door er met helikopters boven te gaan vliegen bijvoorbeeld).
Dat er een hele nieuwe kijk nodig is op het beroep van boer lijkt evident. Little zegt daar in een interview het volgende over;
“De gemiddelde Amerikaanse boer is vandaag 63. Dat zal in de toekomst drastisch veranderen. Heel wat jonge mensen staan te popelen om hun opwachting te maken in de landbouw, en die willen inderdaad niet met hun rubber laarzen in de koeienstront staan. Dat zijn programmeurs en ingenieurs. Dat is de toekomst en een boer zal nooit meer die boer van vroeger zijn. Je kan dat betreuren, maar voor romantiek is hier geen plaats. Er gebeurt vandaag heel veel op korte tijd. Er wordt op alle vlak geïnnoveerd, omdat de klimaatwijziging dat vraagt, en dus ook op het vlak van ons voedsel. Je zou het kunnen vergelijken met het begin van de twintigste eeuw, toen elektriciteit en de verbrandingsmotor opeens heel veel nieuwe dingen mogelijk maakten. De ecologische transitie van vandaag zet een gelijkaardige, opwindende dynamiek in gang.”
‘Wat schaft de toekomst’ is een boek dat ik iedereen kan aanraden die geïnteresseerd is in de duurzame toekomst van onze voedselvoorziening. Het boek is hier te bestellen.
Relevante initiatieven in ons netwerk
FoodPrint.ai is een applicatie (in beta) die aan de hand van jouw boodschappenlijst analyseert hoe gezond jouw voedsel is voor jezelf (voedingswaarden) en een berekening maakt van de duurzaamheidsimpact van jouw koopgedrag (verpakking, watergebruik, vervoer en CO2 uitstoot).
Horizons verzorgt op maat samengestelde inspiratiereizen voor leiderschapsteams. Thema’s als the future of food, energietransitie en de sustainable development goals zijn veelvoorkomende thema’s in onze inspiratiereizen.
Partner binnen ons netwerk is Het Portaal in Rotterdam. Een bureau met een stevig trackrecord op het gebied van ‘the future of food’. Het Portaal runt onder andere het platform Nederland Voedselland.
Verder verdieping binnen het thema #futureoffood
Podcast Fresh Air interviewt Amanda Little over haar boek.
Follow the Food is een platform van de BBC dat een vergelijkbare verkenning in beeld brengt.
Het Planetary Health Diet van Lancet is een voorgesteld voedingspatroon voor een aarde groeiend naar 10 miljard mensen, terwijl we binnen de ‘planetary boundaries’ blijven.
Een interessante reis om te volgen is die van Joost van Schie die het boerenbedrijf van zijn ouders overneemt en dit doet vanuit een compleet nieuwe filosofie: de nieuwe boerenfamilie: Joost van Schie
De Farm to Fork Strategy van de Europese Commissie. ‘Building the food chain that works for consumers, producers, climate and the environment.’
Fast Company: It’s the year 2038–here’s how we’ll eat 20 years in the future
UIT NRC VAN 14-02-2020
TOEKOMSTMENU - HET ETEN VAN DE TOEKOMST WORDT NU AL GEMAAKT
Survival Food: overstromingen, virussen, oorlogen – apocalypsparanoia creëert een markt voor gevriesdroogde maaltijden die je gerust 25 jaar kunt bewaren. Bedrijven ontwikkelen producten waarmee we niet meer afhankelijk zijn van koelkast, fornuis en verse groenten. In het begin was dit noodvoedsel vooral in trek bij survival-types, inmiddels ook bij moeders die voorbereid willen zijn op een natuurramp, schrijft Little.
Luchtvoedsel: Wie zegt dat groenten van de volle grond lekkerder zijn? Sla kan ook zonder aarde worden gekweekt, hangend in het luchtledige, de wortels beneveld door een voedselrijke mist. In een gedigitaliseerde kweekomgeving kunnen smaken, concentratie van voedingsstoffen en houdbaarheid verbeterd worden. Ook Nederlandse telers zijn ver in het optimaliseren van hun gewassen in een gecontroleerde omgeving. Vaak CO2-neutraal.
Mijn maaltijd: Het Amerikaanse leger verzamelt biometrische data van militairen om hun fysieke gesteldheid en voedingsbehoeften te meten. Voedselgiganten als Nestlé maken gepersonaliseerde diëten op basis van dna-testen. Aan Fitbits en gezondheidsapps zijn we al gewend. Als je straks ook nog data uit je eigen poep kunt halen en je thuis een voedselprinter op het aanrecht krijgt, komt ‘mijn perfecte maaltijd’ wel heel dichtbij. Het is nog even zoeken naar een techniek om de ingrediënten ‘ziel’, ‘liefde’ en ‘gezelligheid’ in te bouwen.
Vegetarische zalm: om zalm te kweken is visvoer nodig. De grootste kweker ter wereld, Marine Harvest, onderzoekt hoe voedingsstoffen en vetten uit planten gehaald kunnen worden om kweekzalm op een vegetarisch – duurzamer – dieet te krijgen. Visolie, dat omega 3-vetzuren bevat, kan gehaald worden uit algen. Hoe minder planten worden gebruikt die ook door mensen kunnen worden gegeten (mais), hoe beter.
Supergenen: 70 procent van de Amerikaanse bewerkte producten bevat minstens één genetisch gemodificeerd ingrediënt. In Europa zijn er strengere regels om knutselen met genen te beperken. Toch kunnen technieken zoals crispr cas, waarbij stukjes dna worden doorgeknipt, helpen om voeding bijvoorbeeld langer houdbaar te maken: champignons die minder snel bruin worden, zijn in de VS al ontwikkeld.